Έλληνας και Ελλάδα: δυο διαφορετικές οντότητες

Ο τόπος Ελλάδα είναι τα βουνά, οι κοιλάδες, οι πεδιάδες, τα σπαρτά νησιά, η θάλασσα, όλα αυτά τα μοναδικά ιδιοχαρακτηριστικά του τόπου. Είναι το "τραγικό φως" του ελληνικού τοπίου, το διαυγές μανικό ξεγύμνωμα των αντανακλάσεων στον αέρα. Που κάνει τον βροτό να μη θέλει να το εγκαταλείψει. Ο τόπος Ελλάδα - και εδώ τελειώνω, για να αποφύγω περαιτέρω κοινοτοπίες - υμνήθηκε, λατρεύτηκε, έγινε ποίηση, λόγος και αγάπη, από όλα αυτά τα ευγενή βλέμματα που αυτοαναγνωρίστηκαν μέσα του (π. χ., από τον Τερζάκη μέχρι τον Μπάυρον, από τον Φώουλς στον Ελύτη, από τον Μίλερ στον Εμπειρίκο, αλλά και στον χωρίς όνομα εργάτη της Ιστορίας που επί αιώνες παρήγαγε  πολιτισμό εναρμονισμένο με την ποιότητα του τοπίου του).

Η Ελλάδα είναι τόπος και χρόνος μαζί. Καπρίτσιο του Εύκρατου και μαζί ζωντανή ιστορική μνήμη. Τόπος νοητός , που όμως φανερώνεται διαρκώς παρών σε κάθε ξύπνημα.

Ο Νεοέλληνας, ωστόσο, είναι, θα μου επιτρέψετε να πω, μια πολύ περίεργη κατασκευή: τέκνο ενός βιαστικά και βιασμένα δημιουργημένου κράτους, με εθνική ιστορία μόλις 250 χρόνων, φύση αναρχική και απείθαρχη, τολμητίας στο γιουρούσι, μαθητής ενός βιαστικά και βιασμένα σχεδιασμένου συστήματος παιδείας (βλέπε σπασμωδική δημιουργία του Πανεπιστημίου επί Όθωνα), εν πολλοίς απαίδευτος, με ισχυρό όμως ένστικτο μπολιασμένο με μνήμη αιώνων, άθλιος ατομιστής, φιλότιμος, σβέλτος, φιλόνεικος, ουδέποτε θητεύσας στη συλλογικότητα, αντίπαλος ενός, από συστάσεώς του, εχθρικού προς αυτόν κράτους.

Καλέστηκε βέβαια από την Ιστορία να απαντήσει, επίσης βιαστικά και βιασμένα, στο ερώτημα "ποιος είναι", ποιοι είμαστε". Και κει ναυάγησε. Εύγλωττα φανερώνεται η νεοελληνική αμηχανία αυτοπροσδιορισμού, π.χ., στο γλωσσικό ζήτημα. Αλλά και στις πολιτειακές θύελλες, με τις έξωθεν επιτροπεύσεις, στην απουσία μιας ομαλής εξελικτικής πορείας (δικτατορίες, Μικρασιατική Καταστροφή, Εμφύλιος). Ουσιαστικά, η πρώτη περίοδος πολιτικής και κοινωνικής ειρήνης και μακράς Δημοκρατίας που έζησε το ελληνικό κράτος είναι η τριακονταετία της Μεταπολίτευσης. Κι αντί αυτά τα χρόνια να γίνουν συλλογικότητα και ανάπτυξη, σηματοδότησαν τον εκμαυλισμό μέσα στην απληστία, την λεηλάτηση του φυσικού τοπίου και την προϊούσα αποσύνθεση των θεσμών. 

Ο Νεοέλληνας για να υπερασπιστεί τον εαυτό του και να καταφέρει να σωθεί, κατά τη γνώμη μου θα πρέπει να επανασυνθεθεί με τον τόπο και τρόπο "Ελλάδα". Να ορίσει απ'  την αρχή την πατρίδα. Την κοινότητα. Το πρόσωπό του. Να τιμήσει και να περισώσει ό,τι μπορεί να περισωθεί. Η ζημιά που έχει γίνει είναι μεγάλη, σε κάποιες περιπτώσεις  ανήκεστη. 

Καλοδεχούμενη η κρίση. Για να πατήσουμε στον τόπο μας σαν για πρώτη φορά. Τώρα που οι σαπουνόφουσκες της τριακονταετίας έχουν σκάσει σχεδόν όλες (μία έχει απομείνει, αλλά κι αυτή θα σκάσει πολύ σύντομα: η εκπαίδευση), έχουμε μια μοναδική ευκαιρία να προσδιορίσουμε τον εαυτό μας στο χώρο και το χρόνο. Με γνώμονα τη συλλογικότητα και με όραμα τουλάχιστον πενήντα χρόνια μπροστά.