Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΑΦΘΟΝΙΑΣ

Διαβάζοντας ξανά τον Κολοσσό του Μαρουσιού μετά από πολλά χρόνια, με προβλημάτισε η πρόταση -  κατακλείδα του Ηenry Miller, που σφραγίζει το αφήγημα (βλέπε ΕΔΩ το σχετικό απόσπασμα): "Ειρήνη σε όλους τους ανθρώπους, εύχομαι, και μια πιο άφθονη ζωή!".

Αυτή η ευχή θα μπορούσε να ηχήσει έως και ως μεγαλόστομη, αν δεν είχε προηγηθεί η γητευτική αφήγηση του Μίλερ, ξετύλιγμα του εσωτερικού και εξωτερικού του ταξιδιού  στην Ελλάδα. Ο λόγος του  αγαπητικός, χειμαρρώδης, βαθύς, διαθέτει όντως αφθονία ιδεών, αισθημάτων, εικόνων. Είναι μια έντιμη ευχή προς τους αναγνώστες του, να βιώσουν την ύπαρξη τους μέσα στην αφθονία, όπως τη βίωσε κι εκείνος μέσα στο ελληνικό φως.

Όμως, αφού έκλεισα το βιβλίο, η λέξη "αφθονία" άρχισε ύπουλα να εισχωρεί όλο και βαθύτερα στο μυαλό μου. Αυτή είναι μια αρρώστια των φιλολόγων, από την οποία πάσχω κι εγώ αναμφίβολα, οι λέξεις να εισχωρούν αδιόρατα μέσα στον ψυχισμό, με μια δική τους βούληση να καταλαμβάνουν χώρο μέσα στην καθημερινή συνάφεια και να αυτοαποκαλύπτονται με το έτσι θέλω κάποια στιγμή, απρόσκλητες, αιφνιδιαστικές, πρωτόφαντες.

Είναι μια ωραία ευχή η ευχή της αφθονίας. Συνεπάγεται πλούτο αγαθών, ό, τι μορφή κι αν παίρνουν τα αγαθά για τον κάθε άνθρωπο ή την κάθε εποχή. Διδάσκοντας έκθεση επί χρόνια, έπρεπε να μπαίνω στον κόπο, κάθε φορά με την ίδια δυσκολία, να εξηγώ στους μαθητές μου ότι η έκφραση "υπερ-καταναλωτισμός" είναι λανθασμένη, καθότι η πρόθεση "κατά" εμπεριέχει το "υπέρ". Είναι δηλαδή σαν να λέει κανείς "υπερ-καταβαράθρωση" ή "υπερ-κατανόηση". Τα παιδιά  χαμογέλαγαν με το γλωσσικό άτοπο, δεν νομίζω όμως ότι καταλάβαιναν τη διαφορά. Ο καταναλωτισμός σαν κατάσταση ζωής ήταν για όλους εμάς στην Ελλάδα - αλλά και παντού στο Δυτικό κόσμο - τόσο αυτονόητο αγαθό, που δεν βλέπαμε την λεκτική υπερ-βολή: για να σημάνουμε το νόημα έπρεπε να το υπογραμμίσουμε διπλά, με δύο προθέσεις δηλαδή. Τώρα που η απάτη του καταναλωτισμού καταρρέει, γίνεται φανερή και η πλάνη μας περί του τι σημαίνει "άφθονη ζωή", καθώς εισέρχεται στην καθημερινότητά μας, μετά από πολλές δεκαετίες, το στοιχειό της  οικονομικής και καταναλωτικής στέρησης.

Ξεκίνησα με αυτή την πιο χονδροειδή ιδέα περί της αφθονίας, γιατί πάντα ο  μέσος όρος, η κοινή γνώμη και οι "πλειοψηφίες" απ' αυτή τη χυδαία περίπτυξη με τα αγαθά γοητεύονται, ερωτοτροπούν με την "πληθώρα"και την "ποσότητα", με το  αενάως "νέο προϊόν". Όμως, η αφθονία εμπεριέχει τη στέρηση ποσότητας. Ένα γενναίο στερητικό άλφα προετοιμάζει την ψυχή να γευτεί τα πλούσια αγαθά, οριοθετώντας την απέναντί τους. Ενώ ο καταναλωτισμός βασίζεται στις ενστικτώδεις και μηχανιστικές αντιδράσεις του καταναλωτή,  η πραγματική απόλαυση του αγαθού προϋποθέτει μια ψυχική -και αισθησιακή - εγρήγορση τέτοια, που να μπορεί να χαράξει την  ηδονή της στιγμής βαθιά μέσα στην ύπαρξη.  Και μια τέτοια χειρονομία δεν είναι ποσοτική. Είναι αυστηρά αριστοκρατική. 

Η γενναιοδωρία αποτελεί πραγμάτωση της άφθονης ζωής. Αποδίδει έναν πλούτο ψυχής και πράξης, ο οποίος είναι προσβάσιμος χάρις σε μια έλλειψη, σε μια ολοσχερή απουσία: αυτή του φθόνου. Ο καταναλωτισμός αντίθετα ευδοκιμεί πάνω στα μικρόβια της ζήλιας για τα αγαθά του διπλανού, είτε αυτά είναι υλικά, είτε είναι ψυχικά. Και δεν έχει αίσθημα. Έχει μόνο ξόδεμα: καταναλώνω γεύσεις, αρώματα, σχέσεις, απόλαυση, σεξ, εντυπώσεις, ιδέες, εικόνες. Και γι'  αυτό καταλήγει σε έλλειμμα, τόσο μεγάλο που μπορεί να οδηγήσει σε αυτοκτονία όχι μόνο έναν άνθρωπο, αλλά και ένα ολόκληρο πολιτικό σύστημα, κι έναν πολιτισμό. 

Επιστροφή, λοιπόν, σε αριστοκρατικά ήθη κι επιθυμίες- γιά όποιον μπορεί  (γιατί, καθώς λέει και ο Μίλερ, κανείς δεν μπορεί να γίνει άλλο από αυτό που είναι). 

Τα υποδέλοιπα θα χωνευτούν στο λίπασμα της Ιστορίας.

Διαβάστε τον "Κολοσσό του Μαρουσιού" για περαιτέρω διευκρινίσεις.

jiagogina