Μιχάλης Γκανάς

μια συνέντευξη του 2008. Πυκνός λόγος και επίκαιρος

jiagogina

«Αυτή η χώρα με φοβίζει, αυτό το χώμα τ' αγαπώ»

Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;

Είναι μια περίεργη αί­σθηση, αν όχι παραί­σθηση. Άλλοτε εκδηλώ­νεται ως σωματική και ψυ­χική ευφορία και άλλοτε ως σύμπτωμα ανίατης ασθένειας. Το περίεργο είναι ότι μπορεί να νιώσεις το ένα ή το άλλο την ίδια μέρα, την ίδια ώρα, α­κόμη και την ίδια στιγμή. Εμένα τουλάχιστον μου συμβαίνει. Η ελληνικότητα, πάντως, αν πρόκειται για ένα ιδεολόγημα, όπως υπο­στηρίζουν  πολλοί, δεν είναι μόνον ελληνική επινόηση. Κάτι αντίστοιχο υπάρχει σε κάθε χώρα και σε κάθε λαό. Θα τολμούσα μάλιστα να πω ότι και οι αντιδράσεις της κάθε «.. ,ότητας" είναι σχεδόν ίδιες. Η «ισπανικότητα» έ­βγαλε στο δρόμο τους Ισπανούς για να γιορ­τάσουν την κατάκτηση του Ευρωπαϊκού Κυ­πέλλου, όπως κάναμε κι εμείς το 2004. Αντί­θετα, καμία «πολωνικότητα» δεν έκανε τους Πολωνούς να πανηγυρίσουν την απονομή του Βραβείου Νομπέλ στην ποιήτρια Σιμπόρκσα κι απ' όσο θυμάμαι το ίδιο «ψύχραι­μοι» ήμαστε κι εμείς τόσο το 1963 με τον Σεφέρη όσο και το 1979 με τον Ελύτη

Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.

Τη μυρωδιά του βασιλικού· πλατύφυλλου ή σγουρού, θεατού ή αθέατου.

Η υπέροχη εκδοχή του Έλληνα.

Όταν επιλέγει ή αναγκάζεται να ζήσει έξω α­πό την Ελλάδα και δεν ξεχνάει ότι είναι Έλλη­νας ούτε ντρέπεται γι’ αυτό. Όταν αποφασίζει ή υ­ποχρεώνεται να μείνει στην Ελλάδα και δεν φέρεται σαν να μας κάνει χάρη που ζει ανάμεσα μας. 

Αυτό που με χαλάει.

Πολλά. Αυτά που μας χαλάνε όλους λίγο-πολύ,  Έλληνες και... Φιλέλληνες. Αυτή η χώρα με φοβίζει, αυτό το χώμα τ' αγαπώ, λέει ένα στιχούργημα, που ίσως γίνει τραγούδι. Και παρακάτω... Αυτό το βλέμμα με τρομάζει, αυτά τα μάτια τ' αγαπώ. Οι εξυπνάδες, οι ει­ρωνείες, η χολή και το όξος που κερνάμε και μας κερνούν δεν μας βοηθούν σε τίποτε. Αν δεν υπάρχει κάτι που να το αγαπάμε πραγμα­τικά, είμαστε χαμένοι.

Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Έλληνας σήμερα;

Ανάμεσα στη «Δυστυχία (ή την Ευτυχία) του να είσαι Έλληνας» υπάρχει και μία κατάσταση στην οποία νιώθεις Έλληνας, χωρίς να ντρέ­πεσαι ή να υπερηφανεύεσαι γι’ αυτό. Υπάρ­χουν βέβαια και κάποιοι που υπερηφανεύο­νται επειδή... ντρέπονται που είναι Έλληνες. Αυτό υπό ορισμένες προϋποθέσεις μπορεί να είναι προσόν...

Παράγει πολιτισμό ο Έλληνας ή παραμένει προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνι­κότητα;

Νομίζω ότι ισχύει και στον πολιτισμό ό, τι και στην οικονομία μας: παράγουμε ελάχιστα, ει­σάγουμε τα πάντα και δεν εξάγουμε τίποτα. Το πρώτο δεν είναι και προς θάνατον, ούτε οι πρώτοι ούτε οι τελευταίοι είμαστε. Το δεύτερο είναι καταστροφικό γιατί τρεφόμαστε με πολιτιστικά σκουπίδια. Το τρίτο πονάει γιατί το μόνο είδος που θα μπορούσαμε να εξάγουμε είναι η ποίηση, που ως γνωστόν ούτε μετα­φράζεται ούτε έχει ιδιαίτερη ζήτηση...

Με ποια ταυτότητα οι Έλληνες περιέρχο­νται στον σύγχρονο κόσμο;

Με την παλαιά, με τη νέα ή με διαβατήριο, αλ­λά σε κάθε περίπτωση με την ασίγαστη πε­ριέργεια και την ακοίμητη φλόγα να δημιουρ­γήσουν, να σπουδάσουν, να διακριθούν, να πλουτίσουν. Κάποιοι βγαίνουν αλώβητοι από αυτήν την προσπάθεια, ακομπλεξάριστοι και χαλαροί. Κάποιοι άλλοι βγαίνουν «τσαλακω­μένοι" και γι' αυτό είναι γεμάτοι οίηση και τουπέ, πραγματικοί λεβεντομαλάκες.

Ο Έλληνας ποιητής μου.

Ο Σεφέρης. Όχι ως παμπόνηρος Σμυρνιός και κοσμοπολίτης ούτε ως γενάρχης της ελ­ληνικότητας. Ο Σεφέρης ως ένας οικουμενι­κός ποιητής που έγραψε Ελληνικά.

Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου. 
Όλα φαίνεται να είναι διαπραγματεύσιμα στην Ελλάδα εκτός από το φως. Το ελληνικό φως. Το αγγελικό και μαύρο φως του Σεφέρη. Ως πότε, όμως; Δεν ξέρω,

Η οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρ­τη-ορίστε την.

Οι Έλληνες ήταν πάντα ταξιδιώτες στη στεριά και στη θάλασσα. Βρέθηκαν πολύ συχνά σε κρίσιμα σταυροδρόμια και έδωσαν τη δική τους απάντηση στα αινίγματα και στα μηνύματα των καιρών. Τώρα οι καιροί είναι κό­ντρα. Τραβερσωμένοι ας πάμε, λοιπόν, μέ­χρι να φυσήξει ούριος άνεμος.

Κυριακάτικη Καθημερινή 26-10-2008

Συνέντευξη στην Άννα Γρυμάνη