λόγος για ένα αριστούργημα

Είδα χτες μιαν ιδιοφυή παράσταση: οι Ναυαγοί της Τρελής Ελπίδας" της Α. Μνούσκιν. Στα πεδία της κριτικής δεν θέλω να εισέλθω, μόνο θέλω να μοιραστώ με τους φίλους του μπλογκ τη βαθιά συγκίνηση που ένιωσα από το σχεδόν τετράωρο θέαμα:

Το έργο γραμμένο για το πανευρωπαϊκό, και βέβαια το εθνικό μας, σήμερα, ξεκινάει στη δική μας σκοτεινή ιστορική στιγμή, στη σοφίτα ενός εστιατορίου, όπου το  1914, παραμονές του Α'  Παγκόσμιου Πολέμου, ένας λάτρης της νεογέννητης τέχνης του κινηματογράφου φιλοδοξεί να γυρίσει σε ταινία, βωβή προφανώς, το μυθιστόρημα του Ιουλίου Βερν "οι Ναυαγοί του Ιωνάθαν". Πράγματι, το γύρισμα ξεκινάει και ο μύθος (: από τη δολοφονία του πρίγκιπα Ροδόλφου και της ερωμένης του Μαρίας στο Μάγιερλιγκ, μέχρι τη φυγή  από το ακρωτήριο Χορν) ξετυλίγεται μαζί με την Ιστορία (: από τη δολοφονία του Δούκα Φραγκίσκου Φερδινάρδου στο Σαράγεβο μέχρι τη δολοφονία του Ζ. Ζωρές  και την έκρηξη του πολέμου). Η μεγάλη Ιστορία διαπλέκεται σοφά με τη φικσιόν ιστορία, ενώ 20-30 ηθοποιοί επί σκηνής, και ο μουσικός μαζί τους,  όπως σε όλες τις παραστάσεις της Μνούσκιν, παίζουν, εναλλάσσουν ρόλους, χορογραφούνται, εκτελούν χρέη φωτιστή, φροντιστή, καθαρίζουν και διαμορφώνουν το σκηνικό χώρο και παράγουν γνήσιο θέατρο. Το σπουδαίο εύρημα της παράστασης, όμως,  είναι το γύρισμα της βωβής ταινίας. Οι ηθοποιοί παίζουν βωβό κινηματογράφο, με υπερτίτλους, ενώ το "συνεργείο" τους κινηματογραφεί.
Μπορεί, άραγε,  μια παράσταση να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού δείχνοντας κατά το μεγαλύτερο μέρος το γύρισμα μιας βωβής ταινίας, θα ρώταγε κανείς. Ω, ναι! Προσφέροντας μάλιστα γενναιόδωρα απόλαυση στις αισθήσεις, πρόκληση για σκέψη,  θέαμα λαϊκό, αισθηματικό, βαθιά αγαπητικό!

Η Μνούσκιν  διαβλέπει ότι η ανθρωπότητα βρίσκεται σε αντίστοιχη ιστορική καμπή όπως εκείνη του Α'  Παγκόσμιου Πολέμου. Οι συγκρίσεις και τα συμπεράσματα δικά μας, των θεατών. Ωστόσο, μέσα σε ερήμωση ο παράφορος ιδεολόγος του έργου, με συνοδοιπόρο έναν νεαρό Ινδιάνο, διαφεύγει από τον αλωμένο του παράδεισο με μια σχεδία,  αμετανόητος οραματιστής ενός καλύτερου κόσμου.
Πατώντας γερά στις ιδέες του Διαφωτισμού και τη μαρξιστική σκέψη, το έργο τελειώνει με μια τρελή ελπίδα:  στο σκοτάδι, ας πορευόμαστε, ναι, αλλά με αναμμένο το φάρο της ανθρωπιάς.
 Αυτή την κατάφαση τη χρειαζόμαστε όλοι! Ναυαγοί! Αλλά μιας τρελής ελπίδας...