Μ' ΑΓΑΠΑ, ΔΕ Μ' ΑΓΑΠΑ;

Αρχαίο το ερώτημα. Και αρκούντως παιδικό. Στο τέλος απομένουν ευγενή ή πληγωμένα αισθήματα και μια ξεκοιλιασμένη μαργαρίτα  στο βωμό του έρωτος.

Συνέχεια μου τριβελίζει το μυαλό το ερώτημα όλες αυτές τις μέρες, λίγο διαφορετικά διατυπωμένο: 

¨Ν΄αγαπώ ή ν'  αγαπιέμαι;" "Ν' αγαπάει κανείς ή ν'  αγαπιέται;" 

Ξετυλίγω  το κουβάρι:

"Μπορεί κάποιος να αγαπά, εάν δεν αγαπιέται; "Μπορεί κανείς να αφεθεί να αγαπηθεί, εάν δεν αγαπά;"

Ο  "κανείς" αυτός μπορεί να είναι ένα οποιοδήποτε ον. Πολλές φορές, μη με κοροϊδέψετε,  αγαπητοί συνταξιδιώτες, έχω την αίσθηση ότι τα λουλούδια μου χαίρονται που τ'  αγαπώ, κι αυτά ακόμα τα δύστροπα και κακομαθημένα, όπως το τριαντάφυλλο του Μικρού Πρίγκηπα. Αγαπιέμαι σημαίνει αφήνομαι με εμπιστοσύνη στα αισθήματα του Άλλου, κι αυτό δεν το λέω εγώ, το λέει, εν πάση περιπτώσει, ο Saint Exupery:

-Οι άνθρωποι, είπε η αλεπού, έχουν τουφέκια και κυνηγούνε. Μεγάλος μπελάς! Ανατρέφουν όμως και κότες. Αυτό είναι το μόνο τους όφελος. Κότες γυρεύεις;
-Όχι, είπε ο μικρός πρίγκιπας. Γυρεύω φίλους. Τι πάει να πει "ημερώσει";
-Είναι κάτι που παραμελήθηκε πολύ, είπε η αλεπού. Σημαίνει "να δημιουργείς δεσμούς...".
-Να δημιουργείς δεσμούς;
-Βέβαια, είπε η αλεπού. Για μένα, ακόμα δεν είσαι παρά ένα αγοράκι, εντελώς όμοιο με άλλα εκατό χιλιάδες αγοράκια. Και δε σ'  έχω ανάγκη. Μήτε κι εσύ μ'  έχεις ανάγκη. Για σένα δεν είμαι παρά μία αλεπού, όμοια με εκατό χιλιάδες αλεπούδες. Αν όμως με ημερώσεις, ο ένας θα έχει την ανάγκη του άλλου. Για μένα εσύ θα είσαι ο μοναδικός στον κόσμο. Για σένα εγώ θα είμαι η μοναδική στον κόσμο.

Το να αγαπιέσαι είναι το μοναδικό είδος εξημέρωσης που υπάρχει, κι αυτό το ξέρουν καλά όλοι οι ευτυχισμένοι σκύλοι και οι χαϊδεμένες γάτες του κόσμου,  όμως το ερώτημα "Μπορεί κανείς ν'  αγαπά, χωρίς ν' αγαπιέται;" ανοίγει περίεργους διαδρόμους:  Μήπως η αγάπη είναι μια δοσοληψία: "μου δίνεις, σου δίνω", "δεν μου δίνεις, δεν σου δίνω"; Μήπως είναι μια πράξη όχι συμβολαιογραφική, αλλά οπωσδήποτε ¨πολιτική", δηλαδή κάθε άλλο παρά ανιδιοτελής, εφ' όσον η συμφωνία προϋποθέτει να αγαπιέμαι για να αγαπήσω και ν' αγαπώ για ν ' αγαπηθώ;;

Και όταν λέω "αγάπη" εννοώ εκείνα τα αισθήματα και τις πράξεις που προκύπτουν από μια υπαρκτή σχέση με το Άλλο, το αντικείμενο της αγάπης. Σχέση στενή και άμεση που μόνο βιώνεται. Κάθε θεωρία ή θεώρηση ή ιδεολογία είναι άχρηστη, γιατί αδυνατεί να εξηγήσει τις μυστηριώδεις διαδρομές της σχέσης.

Όπως επισημαίνει και ο Saint-Exurery, η αγάπη προϋποθέτει μια σχέση. Δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς. Η ενεργητική και παθητική φωνή του "ΑΓΑΠΩ" αποτελούν και οι δυο τους ανταποκρίσεις της αγάπης και ως τέτοιες φωτίζουν τη μοναδική υπόστασή της από δύο, ή περισσότερες προοπτικές.

Η κατάσταση "αγαπώ χωρίς να αγαπιέμαι" δεν υφίσταται. Δεν είναι δυνατόν ένας άνθρωπος  να εκφράσει αγάπη, εάν δεν την έχει εισπράξει, εάν μέσα του δεν είναι καταχωρημένη η πληροφορία - και το  βίωμα - της έγνοιας και του νοιαξίματος κάποιου άλλου, του αγαπώντος, προς το πρόσωπό του. Επίσης η κατάσταση "αγαπιέμαι χωρίς να αγαπώ", κι αυτή δεν μπορεί να υπάρξει. Γιατί "αγαπιέμαι"  σημαίνει "χαίρομαι στο μεδούλι μου με την αγάπη που μου δίνεται και αυτοπροσφέρομαι χωρίς όρους". Σε αντίθετη περίπτωση,  ο αγαπώμενος ναρκισιστικά και  παθητικά κατασπαράσσει την προσφερόμενη αγάπη, ανίκανος να ανταποδώσει κι έτσι ουσιαστικά ανίκανος να αγαπηθεί.
Με αυτή την έννοια, θα έλεγα ότι η αγάπη αποτελεί ένα πολύ ευπαθές  εργόχειρο, το μεταξωτό χαλί που κανείς υφαίνει για να δημιουργεί μόνος του, αυτός, για τη ζωή του με το Άλλο, ένα μυστικό σύμπαν από κατάφαση της ζωής, ακόμα κι αν κάτω από το χαλί υπάρχουν τραχιές πέτρες και σεληνιακά τοπία. Η αγαπητική σχέση είναι, με άλλα λόγια, μια επι-νόηση το κόσμου, μια αναδημιουργία της πραγματικότητας και ως τέτοια, ίσως, να σχηματίζει κάποιες φορές μια   λεπτοφυέστατη μορφή τέχνης.

Η αγάπη ως σχέση δεν είναι στατική, συνεχώς ενεργεί και επενεργεί. Κι οι ανταποκρίσεις της: ένα συνεχές ταξίδι μέσα στη σχέση, όπου εγώ ο ταξιδιώτης ανανεώνω συνεχώς το ραντεβού με το πρόσωπο που αγαπώ ή με αγαπά. Αν τα φυτά μου τα αφήσω απότιστα θα πεθάνουν.  Αν ο αγαπημένος μου δεν με χαϊδέψει, ξεράθηκα. Κι επειδή οι εποχές και οι καιρικές συνθήκες έχουν κι αυτές τα απρόοπτά τους, χρειάζεται, εν τέλει, στη σχέση αγάπης ο ταξιδιώτης να έχει πολύ καλή γνώση της κηπουρικής. Και, ταυτόχρονα, να μπορεί να απο-γειώνεται με το μαγικό του χαλί στον δικό του χειροτεχνημένο σύμπαν της αγάπης.

Μπαίνω, όμως, επιτέλους στο βάσανό μου: έχει ο νεοέλληνας αγαπήσει τον εθνικό του εαυτό, ή τον αγαπάει, ή ποια στιγμή τον αγάπησε ή έπαψε να τον αγαπάει;

Κι απ'  την άλλη μεριά: το κράτος, η ασπίδα των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων του νέου αυτού Έλληνα τον αγάπησε, τον αγαπάει, πότε τον αγάπησε, ή πότε έπαψε;

Τι σχέση υπάρχει δημιουργημένη μεταξύ του Έλληνα και του κράτους του; 
Τι ανταποκρίσεις εμπιστοσύνης και αφοσίωσης υπάρχουν μεταξύ τους; 

Φυσικά δεν έχω σκοπό να τα απαντήσω όλα  τα ερωτήματα. Προτιμώ να αιωρούνται κι ο καθ'  ένας να συμβάλλει με τον προσωπικό του τρόπο στην απάντησή τους. 

Περιορίζομαι μόνο να συνδέσω τις διαδρομές της αγάπης (από το ψυχικό επίπεδο, μέχρι τη σχέση των εραστών,  ή του πατέρα και της μητέρας με το παιδί, ή των φίλων, ή των συνεργατών, ή τη σχέση του διδάσκοντος με το διδασκόμενο), με το κοινωνικό ζητούμενο μιας ουσιαστικής παιδείας. Παιδεία χωρίς αγαπητική σχέση δεν υπάρχει κι ούτε μπορεί κανείς μηχανισμός να την υποκαταστήσει. Οι δυστυχισμένες κοινωνίες άλλωστε καθρεφτίζονται στα σχολεία τους.

Η αγαπητική ζωή είναι η μόνος παράδεισος που μπορεί να κερδίσει ο άνθρωπος "στον κόσμο τον απάνω". Γι΄αυτό, ας προσβλέπουμε σε μια καλή κηπουρική. 


Σ'  ένα κεντημένο κήπο από αισθήματα που να έχει το χάρισμα της πτήσης.

jiagogina