ο αιώνιος αντίπαλος

Στα μεθεόρτια τής περιφανούς νίκης του Ολυμπιακού επί του Παναθηναϊκού στο ποδόσφαιρο,  ιδού κάποιες σκέψεις περί του αιωνίου και του αντιπάλου.

Έχω την πεποίθηση πως η τρέλα που καταλαμβάνει σύσσωμο το έθνος, παραμονές τέτοιου τύπου αγώνων, με το συνεπακόλουθο φανατισμό, το μπάχαλο, τον τσαμπουκά και τα δακρυγόνα,  συνδέεται με βαθιά, αρχέγονα στοιχεία μέσα στην ανθρώπινη δομή. Και δεν εννοώ την εκτόνωση της κοινωνικής ή προσωπικής επιθετικότητας, που μονωμένη εκτονώνεται μέσα στο γήπεδο κι έτσι, βρίσκοντας μια τέτοια νόμιμη και κοινωνικά αποδεκτή δίοδο, δεν βλάπτει το ευρύτερο κοινωνικό σώμα (όσο κι αν η ιδεολογία του μπάχαλου αρέσκεται να πετάει καρέκλες, αναπτήρες και να σπάει αυτοκίνητα ή κεφάλια). Εννοώ εκείνη την προβολή του "αιώνιου αντιπάλου",  που υπόσχεται μια ηρωική αναμέτρηση από την οποία ο συλλογικός μαχητής μπαλαδόρος (η ενδεκάδα, ο προπονητής, αλλά και ο οπαδός που ιδρώνει και ξελαρυγγιάζεται στις εξέδρες, όπως και ο πάσχων τηλεθεατής με το φραπέ ή τη μπυρίτσα στον καναπέ του σπιτιού του) θα βγει απόλυτος κυρίαρχος, έχοντας κατατροπώσει τον εχθρό.

Κάθε χρόνο, κάθε σαιζόν, με την ίδια τελετουργική ρουτίνα  η ελληνική κοινωνία, και όχι μόνο αυτή,  ζει ξανά και ξανά το ίδιο θέατρο, το βιώνει και συμμετέχει ολόψυχα σ'  αυτό. Και κάθε φορά η ίδια ένταση, το ίδιο πάθος.

Μολονότι στοιχεία παθογένειας μπορεί να εντοπίσει κανείς πολλά ερευνώντας τα τοπία των γηπέδων, εγώ δε θέλω να εστιάσω σε αυτά. Θέλω να εστιάσω στην απλή διαπίστωση ότι ο άνθρωπος, συλλογικά και ατομικά, αρέσκεται να καθρεφτίζεται, να βλέπει απέναντί του κάτι που του μοιάζει και να το βλέπει συνεχώς σε μορφή, με σάρκα και οστά, γιατί έτσι κάνει μέσα στους κύκλους των ετών και της σαιζόν επάναληψη του μαθήματος της ύπαρξής του, μπας και δώσει εξετάσεις στο μάθημα και περάσει τελικά την τάξη, αλλάξει κατηγορία.

Ο αθλητισμός, η μάχη μέσω του σώματος και η μάχη σώμα με σώμα, η μάχη ομάδας με ομάδα, αποτελεί έναν ακριβέστατο καθρέφτη των διεργασιών αλλά και της διαμόρφωσης του ψυχισμού. Παραθέτω επ'  αυτού το έξοχο απόσπασμα του Καζαντζάκη από τα Ταξιδιωτικά ("Αγγλία"):

"Έτσι που κοίταζα στο ήσυχο τούτο δειλινό τους ωραίους έφηβους του Ήτον, άλλους στα γαλάζια, άλλους με τ'  άσπρα κασκέτα τους να πολεμούν λυγεροί, συγκεντρωμένοι, έτοιμοι, με τον αλαφρό κραδασμό του λιγνού ατσαλένιου σπαθιού, προσπαθούσα να βρω τους θεμελιακούς νόμους της άσκησης·  βρήκα τέσσερις:
1) ν' ασκείς το σώμα και την ψυχή ως άτομο, ανεξάρτητα από την ομάδα·
2) ν' ασκείς το σώμα και την ψυχή ως άτομο μέσα στην ομάδα τη δική σου·
3) ν' ασκείς το σώμα και την ψυχή, αναφορικά με την αντίπαλη ομάδα·
4) ν' ασκείται αλάκερη  η ομάδα αναφορικά με αλάκερη την άλλη ομάδα ."

"Αιώνιος αντίπαλος" είναι για μένα εκείνη η στιγμή που συσπειρωμένες και καλά προπονημένες όλες οι δυνάμεις που εκπροσωπούν το αντίπαλο δέος στη ζωή ενός ανθρώπου συναντώνται και αναμετρώνται. Για κάθε άνθρωπο ο αντίπαλος αυτός έχει ένα διαφορετικό πρόσωπο και ξεχωριστά χαρακτηριστικά. Υπάρχουν όμως κοινά στοιχεία  σε όλες  τις περιπτώσεις τέτοιων συναντήσεων, κι αυτό είναι που καθιστά τον αντίπαλο "αιώνιο": ο φόβος της αλλαγής, η προσκόλληση στην κεκτημένη προσωπικότητα μέσα στην οποία αναπτύσσεται αλλά και περιορίζεται η ψυχική ζωή, η υπερβολική εμπιστοσύνη στην πραγματικότητα που ο καθείς έχει δομήσει, αλλά και το αντίθετο, η  απαξίωση της, ανάλογα με τη στιγμή και τα συμβάντα, και άλλα πολλά στα οποία δεν επιθυμώ τώρα να επεκταθώ. Θέλω μόνο να επισημάνω αυτό, ότι υπάρχουν στιγμές στην  ζωή μας, που ο κάθε ένας καλείται να δώσει μια μάχη με τις συντεταγμένες δυνάμεις του ίδιου του εαυτού του για να προβεί σε μία αυθυπέρβαση, σε μία πράξη ελευθερίας και σε μία αυτοδημιουργία, δηλαδή μια αναδημιουργία του εαυτού, αλλιώς θα μπορούσαμε να το πούμε "μεταμόρφωση". Κι η στιγμή αυτή των συναντήσεων έχει κι αυτή την περιοδικότητά της, τους κανόνες της, την ώρα της εν τέλει. Μπορεί ένας άνθρωπος να δώσει πολλούς αγώνες, να παίξει μπάλλα με πολλούς, μέχρι να έρθει η στιγμή να αντιμετωπίσει τον "αιώνιο". Κι εκείνος θα 'ναι  ετοιμοπόλεμος, άριστα προετοιμασμένος, κι ίσως πάντα ένα βήμα μπροστά  στην τακτική.
Πώς νικάει ο άνθρωπος τον "αιώνιο αντίπαλο"; Όπως νικάει ο Ολυμπιακός τον Παναθηναϊκό, ή το αντίστροφο. Με άριστη προετοιμασία, εξυπνάδα και ψυχή. Και γνώση. Τα μυστικά του προπονητή όμως εμείς οι άλλοι δε θα τα μάθουμε.  Ο κάθε ένας από μας συνεχώς θα βρίσκει το δικό του τρόπο να ενσωματώνεται στον εαυτό του, ο τρόπος δεν είναι μεταβιβάσιμος, είναι δρόμος προσωπικός.
Και το ποδόσφαιρο;
Θα παίζεται. Πίσω από τις γκαρίκλες και τις ζητωκραυγές θα υποφώσκει αυτός ο καημός της αυθυπέρβασης, κι οι κύκλοι των εποχών, στην επανάληψη της κάθε σαιζόν, στη στέψη των πρωταθλητών, θα καθρεφτίζουν πάντα με τον τρόπο τους αυτό το  συλλογικό άθλημα, που είναι η ζωή με συνείδηση.
Μέχρι τότε, παίξτε μπάλλα!
jiagogina