Ένα “εκτάκτως δυσάγωγον” παιδί, ένας αυλόγυρος κοινωνικής και συναισθηματικής ασφυξίας, πειρασμοί μικρότερης ή “μεγαλυτέρας ιδιοτελείας”, ένα γυναικείο μειδίαμα και πρόσωπο “ψιλολογιά”, μαζί κι η απέραντη ανθρώπινη σκληρότητα, αλλά και η τρυφερότητα… Όλα ψηφίδες από τον πολύτιμο κόσμο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
Γιατί όμως έχει θεατρικό ενδιαφέρον το έργο του κυρ-Αλέξανδρου;
Ο γλωσσικός πλούτος που έχει το έργο του Παπαδιαμάντη για τον ηθοποιό είναι πάντα ένας αιφνιδιασμός και μια διαρκής πρόκληση. Όχι μόνο για να γίνει ομιλία η προσωδία του παπαδιαμάντειου λόγου, όχι μόνο για να μιληθεί η γλώσσα του που συμπυκνώνει πολύτιμη ελληνική κληρονομιά, ακμαία και ενεργή, όχι μόνο επειδή ο «λόγιος» λόγος του εναλλάσσεται και συνομιλεί με μια προφορική λαλιά, γνήσια λαϊκή, που μοιάζει σχεδόν στενογραφημένη, αλλά και γιατί τα πρόσωπά του, ακόμα και τα σκαριφήματα των ηρώων του στα μικρά διηγήματα, έχουν στοιχεία ήθους που ξεπερνά το ηθογράφημα και αγγίζει την ψυχογραφία. Το ότι τα πρόσωπα των διηγημάτων του είναι εν δυνάμει ρόλοι αποτελεί μεγάλη θεατρική πρόκληση.
Για την παράστασή μας ο Μανώλης Γιούργος έχει διαλέξει τρία μικρά διηγήματα δημοσιευμένα στις αρχές του 20ου αιώνα, τις Κουκλοπαντριές, το Κουκούλωμα και τον Πανδρολόγο. Τα δύο πρώτα είναι αθηναϊκά, το τρίτο σκιαθίτικο. Το ζητούμενο της επιλογής ήταν να αφηγηθούμε, με σατιρική διάθεση, μέσα από την αυτονομία της κάθε ιστορίας αλλά και την μεταξύ τους σύνδεση, την ηθική ανθρώπινη περιπέτεια, τις αντινομίες και την πορεία, μέσα από τα παραμορφωτικά κάτοπτρα, προς μία συγχωρητική ζωή. Επισημαίνω μόνο το ειδικό βάρος του ονόματος που φέρει το νόθο παιδί του Κουκουλώματος: Ο Αριστογείτων, αυτό το “δυσάγωγον παιδί”, κατορθώνει με τη δυναμική του διεκδίκηση, να γίνει, σαν τον τυραννοκτόνο συνονόματό του, φονέας της πατρικής σκληρότητας.
Και, άραγε, γελούσε ο κυρ-Αλέξανδρος;
Το “μορμολύκειον” ελλοχεύει, λέει ο Παπαδιαμάντης, στην ανάποδη πλευρά του καθρέφτη. Το “τέρας” έχει όμως απέναντί του το υποκείμενο Πρόσωπο που αντικρίζει το γελοίο της παραμορφωμένης εικόνας. Με αυτή την παραμόρφωση λοιπόν θα κλαίμε και θα γελάμε και θα ξορκίζουμε την “ἀσχημία” της, έστω με σφιγμένα δόντια, γιατί ο κατοπτρισμός της υποδηλώνει την υποκείμενη εγρήγορση του Προσώπου. Αν γελούσε ο ίδιος ο κυρ-Αλέξανδρος λίγη σημασία έχει. Τα σατιρικά του κείμενα όμως γελούν για λογαριασμό του με γέλιο καθαρτήριο.
20.11.23
Γ. Δ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου